جلگه سولدوز
موقعیت جغرافیائی دشت و جلگه سولودوز: برای این منظور ابتدا باید ارتفاعاتی که زاگرس را به آرارات وصل می‌کند، در نظر گرفته شود. در یکی از مرتفعترین نقاط آن قله‌ای به ارتفاع 3480 متر در دشت قادر قرار دارد که شهر اشنویه در قسمت جنوب شرقی آن است. از قله مزبور یک رشته کوه فرعی جدا شده و مستقیماً به سمت شرق کشیده می‌شود که در حدود 20 کیلومتری دریاچه، قله «خان طاوس» را شکل می‌دهد و بین بندر حیدر آباد (پاسگاه فعلی شیرین بلاغ) و محال دول به «ایلانلو داغ» موسوم شده و به دریاچه ارومیه وصل می‌شود همانطور که امروز حد میان شهرستان ارومیه و شهرستان نقده است. این رشته کوه فرعی ضلع شمالی منطقه سولودوز می‌باشد.
مکمل ضلع شمالی خود دریاچه است، از ایلانلوع داغ تا مصب رودخانه گادار، و مصب مذکور نقطه پایان این ضلع می‌باشد.
ضلع غربی و جنوب غربی: از قله قادر رشته دیگری جدا می‌شود، ابتدا حدودی به سمت جنوب غربی، می‌رود سپس به طرف جنوب کشیده می‌شود که پس از قله کوچک «ماران» از جنوب شهر نقده می‌گذرد و بعد از تشکیل قله «فرنگی»، در محاذی 25 کیلومتری مهاباد به سوی شمال منحرف می‌شود و در پل بهراملو با رودخانه گادار به مماشات هم تا ساحل دریاچه می‌رود، بدین ترتیب این رشته کوه هم ضلع جنوبی و هم ضلع شرقی منطقه سولودوز را تشکیل می‌دهد.
ضلع غربی: در فاصله تقریباً 18 کیلومتری غرب نقده و 6 کیلومتری شرق اشنویه از رشته کوه شمالی، تپه هائی جدا شده و مستقیماً به سمت جنوب به طرف رشته کوه جنوبی کشیده شده است و منطقه اشنو و نقده را تقریباً از هم جدا کرده است، این تپه‌ها تا وسط جلگه که بستر رودخانه گدار است، پیش رفته و در آنجا منقطع شده‌اند، به این ترتیب چهار جانب سولودوز بشرح زیر است:
شمال ـ از شرق به غرب: دریاچه ارومیه و رشته کوه ایلانلو و خان طاوس تا 6 کیلومتری اشنویه.
غرب ـ از شمال به جنوب: تپه‌های انشعابی از رشته کوه خان طاوس و ملتقای رودچه نالوس و رودخانه گدار مصب رودچه نالوس به رودخانه گدار ـ روستای در بند) که رودچه نالوس از کوه‌های جنوبی سرچشمه می‌گیرد.
جنوب ـ از غرب به شرق: رشته کوه قلعه ماران و فرنگی تا محاذی 20 کیلو متری مهاباد (نقطه محاذی مهاباد با دریاچه به خط مستقیم).
شرق ـ از جنوب به شمال: از محل چرخش رشته کوه جنوبی (روستای محمد شاه بالا) تا مصب رودخانه گدار.
مساحت: طول سولودوز در حدود 54 کیلومتر و عرض آن به طور میانگین به 20 کیلومتر می‌رسد یعنی بالغ بر یک هزار و هشتاد (1080) کیلومتر مربع می‌گردد.
دشت ماهور: از این مساحت مقدار 144 کیلومتر مربع دشت است که در شرایط خود به صورت تپه ماهورها می‌باشد و در مقایسه با جلگه پست کنار خود، به صورت منطقه کوهستانی دیده می‌شود. این تپه ماهورها به صورت مثلثی در زاویه شمال غربی قرار دارند، قاعده این مثلث از بندر حیدر آباد تا خود شهر نقده است، طول قاعده بطور هوائی، از بندر تا نقده 18 کیلومتر و نیز ارتفاع مثلث از «تازه کند دیم» تا شمال غربی «دیلنچی آرخی» ـ به طور هوائی، 16 کیلومتر می‌شود، به این ترتیب مساحت دشت ماهور بالغ بر 144 کیلومتر مربع می‌شود.
ساری تورباخ ـ ساری توپراق، و قاراتورپاخ ـ قره توپراق ـ : بقیه سولودوز که 936 کیلومتر مربع است، سرزمینی پست و جلگه‌ای هموار می‌باشد که به دو بخش ساری توپراق (خاک زرد) و قاراتوپراق (خاک سیاه) تقسیم می‌شود.
ساری توپراق نیز به شکل مثلثی که قاعده آن تقریباً مساوی نصف ضلع شمالی و کمی کمتر از نصف مجموع طول سلدوز می‌باشد که در بالا شرح داده شد، این قاعده تقریباً 7 کیلومتر و راس مثلث در حدود 5 کیلومتری جنوب شرقی نقده در رشته کوه ضلع جنوبی (روستای خلیفان) واقع است، ارتفاع این مثلث 22 کیلومتر می‌شود که مجموع آن در حدود 66 کیلومتر مربع می‌گردد.
روستاهای دربند، کاموس، پَیه جیک، آلاگؤ زعلیا، میر آباد، گوران آباد ـ میانی ـ پائینی، چیانه، قلعه جوق، بخش عمده قریه علی مَلک، نقده، بالیخچی، کوزه گران (گؤزه گرن) و بخشی از دیزج و خلیفان در این بخش قرار دارند. الباقی سولودوز که 849 کیلومتر مربع می‌شود قاراتوپراق است.
«خواننده محترم باید به اصطلاح های: دشت ماهور، ساری تورپاخ، قاراتورپاخ توجه نماید زیرا در آینده روی این بخش‌های سه گانه سولودوز، بحث هائی خواهیم داشت.»
دشت ماهور شمال غربی سولودوز است و ساری تورپاخ جنوب غربی آن، این دو مثلث قسمت غربی این سرزمین را به صورت زیر گرفته‌اند.
[واژة «پَیه» یک واژة ترکی به معنی «آغل» است؛ پَیه جیک، یعنی آغول کوچک. و نیز «علی مَلک» با فتحة میم، درست است گرچه مأموران غیر بومی اداره ثبت آن را با ضمّة میم خواندند.]
