زبان و لهجه قاراپاپاق

روستای راهدانه 1340

دیدیم که ایل بزچلو و قاراپاپاق از شاخه‌های ترکمن هستند، بدیهی است زبان و لهجه‌شان نیز یکی از لهجه‌های ترکمن می‌باشد. لهجه‌های مختلف ترکمن از قبیل لهجه سلجوقی، بزچلو و آنچه امروز ترکمن نامیده می‌شود هم اکنون تفاوت زیادی با هم دارند و در طول زمان فاصلة بیشتری از همدیگر پیدا کرده‌اند. 

قاراپاپاق و سولدوز به روایت تصاویر و اسناد تاریخی

در اوایل‌ قرن‌ یازدهم‌، شاه‌ عباس‌ طوایفی از ایل بوزچلو را به‌ نواحی‌ میان‌ تفلیس‌ و آقستاقا و سرحد گرجستان‌ انتقال‌ داد. در زمان‌ فتحعلی‌شاه‌ رئیس‌ این‌ طایفه‌، نقی‌بیگ‌ یا نقی‌خان‌ بوزچلو بود که‌ عباس‌ میرزا را در جنگ‌ با روسها همراهی‌ کرد و دلاوریهای‌ بسیاری‌ از خود نشان‌ داد.

 این‌ گروه‌ از طوایف‌ بوزچلو پیش‌ از اتمام‌ جنگهای‌ دوم‌ ایران‌ و روسیه‌ و انعقاد قرارداد ترکمن‌چای‌، از حدود ایروان‌ به‌ آناطولی‌ وارد شدند و پس‌ از چندی‌ به‌ ایران‌ آمدند و به‌ دستور عباس‌ میرزا، در ناحیه بزرگ‌ و آباد سولدوز استقرار یافتند. در زمان‌ حرکت این طوایف از بوزچلوها به‌ سبب‌ تن‌ پوش‌ محلی‌ گرجی‌ و بر سر داشتن‌ کلاه‌ سیاه‌ در میان‌ مردم‌ نواحی شوراگل و وان عثمانی به‌ قاراپاپاق‌ معروف‌ شدند.

طوائف ایل قاراپاپاق: چاخرلو، آلواشلی، جان احمدلو، شمس الدینلی، سارال، ترکاون و عربلو هستند.  قاراپاپاق ها و هم چنین دیگر گروههای تشکیل دهنده اهالی سولدوز از جمله قزاق ها ترک زبان و شیعه هستند. 

فولکلور و منوگرافی قاراپاپاق

سبک نگارش این کتاب بر اساس آنچه یاد داشت و تنظیم اسناد و مدارک ایجاب می‌کرد، استوار است و روشن است که هر گونه تغییر در این سبک بر جریان سخن و روح کتاب لطمه وارد می‌کرد. و از جانب دیگر در چنین نوشته‌ای که سرگذشت و روال زیستی یک ایل آمده است، ضرورت پرداختن به آداب و سنن و حتی جزئیات زندگی ایل مورد بحث، احساس می‌شود. 

سادات قاراپاپاق و سلدوز

ولایت امیر المومنین علی علیه السلام بر جهان تشیع خجسته باد

1ـ سادات جلیلیه: نام نیای اصلی‌شان (مطابق قراین و شواهد) در ایروان آقا میر جلیل بوده است.امروز خانواده‌های مدنی، قدسی، علوی (نقده)، موسوی (رادپور) عموماً شاخه‌های خاندان سادات جلیلیه هستند.

علوی‌های معروف به «نغدی سید لری» اولاد عموی مرحوم سید جلیل بزرگ که قبلاً معرفی گردید می‌باشند. مرحوم آقا میر عباس و مرحوم آقا میر جواد، و میر حسن و میر حبیب و… از این خانواده هستند. سادات نقده خانوادهای متعددی را شامل می‌شوند. و مدنی‌ها اولاد مرحوم «آقا میر صالح» و قدسی‌ها اولاد مرحوم «آقا میر هاشم» که هر دو پسران سید جلیل بوده‌اند، این دو خانواده به «قالاجیق سید لری» مشهورند.  

باپیر آقا میرپنج قره پاپاق

یوسف ضیاء مردی دقیق و سختگیر و مجری بتمام معنی بود به تنهائی به همه امور حقوقی و قضائی و اداری کلیه عثمانیها و مردم بومی رسیدگی می‌کرد، با اینکه مردم قره پاپاق به سفارش روحانیون و رؤسای خودشان هیچ کاری با حکومت عثمانی نداشتند با اینهمه بعضی سودجویان فرصت طلب به محکمه‌های آنها مراجعه می‌کردند. 

اشغال سولدوز توسط عثمانیان

تصویر حاج نجفقلی خان امیر تومان رییس ایل قره پاپاق و پروفسور دمرگان
مرز ایران و عثمانی درکنار سنگ باستانی کلاشین درسال 1269

عثمانی‌ها در زمان نجفقلی خان و حیدر خان، سلدوز را اشغال می‌کنند. از این پس منابع سخن، افرادی هستند که یا در هنگام تهیه یادداشتهای اولیه این کتاب (از سال 43 تا 57) در قید حیات بودند و یا همین امروزه به زندگی مشغولند، البته آنچه از این اشخاص یاد داشت کرده ایم کلاً محدود به حوادث سلدوز می‌گردد و آنان از جریانات بین المللی که موجبات این حوادث شده‌اند در مواقع تحلیل دور دست، بی اطلاع بوده‌اند.